Władysław Eugeniusz Czapliński, urodzony 3 października 1905 roku w Tuchowie, to znacząca postać w polskim świecie nauki. Był on historykiem oraz profesorem, który swoją karierę związał z Uniwersytetem Wrocławskim.
Jego prace oraz badania miały istotny wpływ na rozwój historii w Polsce, a sam Czapliński przeszedł do historii jako jeden z wybitnych przedstawicieli swojego zawodu. Zmarł 17 sierpnia 1981 roku we Wrocławiu, pozostawiając po sobie bogaty dorobek naukowy.
Życiorys
Władysław Czapliński, urodzony jako syn Józefa, prawownika i sędziego, oraz Janiny z rodziny Kalisz, wyrósł w intelektualnym środowisku. W 1923 roku ukończył II gimnazjum w Tarnowie, a następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w latach 1923-1927 studiował historię oraz historię literatury, ucząc się pod okiem uznanych profesorów, takich jak Ignacy Chrzanowski i Wacław Sobieski. Jego praca doktorska przygotowana pod kierunkiem Władysława Konopczyńskiego zatytułowana „Opozycja wielkopolska po krwawym potopie (1660-1668)” została obroniona w 1927 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Po uzyskaniu doktoratu, Czapliński wrócił do swojego rodzinnego miasta, gdzie podjął pracę jako nauczyciel w II gimnazjum w Tarnowie, pełniąc tę rolę w latach 1927–1929. W kolejnych latach intensyfikował badania archiwalne w krajach takich jak Berlin, Wiedeń oraz Paryż, a także podejmował naukowe wizyty w krajach skandynawskich. Od 1931 roku pracował jako profesor w kilku krakowskich gimnazjach, w tym w V, VI oraz III gimnazjum. W 1937 roku objął stanowisko profesora historii w Państwowym Pedagogium w Krakowie. 20 kwietnia 1939 roku uzyskał habilitację jako docent historii Polski nowożytnej na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Podczas hitlerowskiej okupacji w Polsce, Czapliński zaangażował się w tajne nauczanie na poziomie gimnazjalnym i akademickim, w międzyczasie pracując jako urzędnik w przedsiębiorstwie Solvay. Po wojnie powrócił do nauczania w Krakowie, wykładając na Uniwersytecie Jagiellońskim między innymi o relacjach polsko-niemieckich w XX wieku oraz o sprawie polskiej w czasie I wojny światowej. W 1946 roku przeniósł się do Wrocławia, gdzie został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie. Przez wiele lat kierował różnymi katedrami, takimi jak Katedra Historii Nowożytnej (1946-1952), Katedra Historii Powszechnej (1952-1957) oraz Katedra Historii Polski i Powszechnej XVI-XVIII wieku (1957-1969), zdobywając tytuł profesora zwyczajnego w 1956 roku.
W swojej pracy wykładowczej Czapliński koncentrował się na nowożytnej historii Danii i Szwecji oraz na relacjach polsko-skandynawskich w XVII wieku, a także na dziejach parlamentaryzmu polskiego w XVI-XVII wieku. W 1975 roku przeszedł na emeryturę. Jego udział w polskim życiu naukowym został doceniony, gdy w 1950 roku został członkiem korespondentem PAU. Wśród jego osiągnięć można wymienić również członkostwo w Wrocławskim Towarzystwie Naukowym, gdzie w latach 1966-1974 pełnił funkcję wiceprezesa, w Międzynarodowej Komisji do Historii Mórz Północnych Europy jako przewodniczący oraz w Królewskiej Akademii Nauk w Kopenhadze, a także w Towarzystwie Naukowym w Toruniu.
W 1978 roku Uniwersytet Gdański wyróżnił go tytułem doktora honoris causa. Otrzymał liczne nagrody za swoje osiągnięcia, w tym nagrodę naukową miasta Wrocławia w 1965 roku, Złotą Odznakę Uniwersytetu Wrocławskiego w 1966 roku oraz Medal PAN im. Mikołaja Kopernika w 1972 roku. Z okazji swoich jubileuszy, w 1965 i 1975, poświęcono mu tomy studiów: O naprawę Rzeczypospolitej XVII-XVIII wieku oraz O Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVII wieku.
Czapliński jest uznawany za pioniera badań polskich nad historią Danii. Jego prace obejmowały analizę roli magnaterii i szlachty podczas wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku. Poświęcił szczególną uwagę rządowi Władysława IV, rozbudowie floty polskiej, działalności Senatu oraz przyczynom wybuchu powstania Chmielnickiego. Analizował także relacje Polski z Śląskiem w pierwszych latach wojny trzydziestoletniej. Jego działalność badawcza przyczyniła się do powstania wielu ważnych monografii historycznych, w tym “Akta do dziejów Polski na morzu” (1951-1959, 2 części) oraz “Pamiętnik Jerzego Ossolińskiego” i “Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska”, które ukazały się w 1952 roku.
Władysław Czapliński został pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu. Z tego związku wyrósł także znany profesor Marek Czapliński, jego syn.
Odznaczenia
Wśród licznych wyróżnień i odznaczeń, które otrzymał Władysław Czapliński, należy szczególnie podkreślić Złoty Krzyż Zasługi, przyznany w 1951 roku. To wyróżnienie było efektem rekomendacji Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju.
Publikacje
Władysław Czapliński, uznawany za jednego z wybitniejszych historyków, opublikował ponad 350 prac naukowych. Do najważniejszych z nich należą:
- Polacy z Czarnieckim w Danii, 1658-59 (1937),
- Władysław IV wobec wojny 30-letniej (1937),
- Pierwszy pobyt Jerzego Lubomirskiego na Śląsku (1946),
- Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV (1947),
- Wpływ reformacji i kontrreformacji na stosunki narodowościowe na Śląsku (1949),
- Polska a Bałtyk w latach 1632-1648 (1952),
- Ruchy ludowe w 1651 roku (1953),
- Dwa sejmy w roku 1652 roku (1955),
- Ideologie polityczne „Satyr” Krzysztofa Opalińskiego (1956),
- Na dworze króla Władysława IV (1959),
- Historia Danii (1965, z Karolem Górskim),
- Władysław IV i jego czasy (1972),
- Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku (1976, z Józefem Długoszem),
- Historia Niemiec (1981, z Adamem Galosem i Wacławem Kortą).
Przypisy
- Władysław Czapliński. iwroclaw.pl. [dostęp 28.12.2017 r.]
- Lista honorowych doktoratów UG. univ.gda.pl. [dostęp 25.02.2011 r.]
- Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 4, s. 234, 31.05.1939 r.
- M.P. z 1951 r. nr 33, poz. 405
Oceń: Władysław Czapliński (historyk)